محمد بن خفیف شیرازی
شیخ ابو عبداله محمد ابن خفیف بن اسکشفاذ شیرازی یا ابوعبدالله بن خفیف (وفات ۳۷۱ ه. ق) که به شیخ الاسلام، «شیخ المشایخ» و «شیخ کبیر» شهرت دارد. وی از مشایخ و عرفای قرن سوم و چهارم هجری و بنیانگذار سلسله خفیفیه بود.[۱]
زندگینامه[ویرایش]
پدرش خفیف نام داشت و در سپاه عمرو لیث صفاری خدمت میکرد. او با دختر یکی از بزرگان کرّامیه در نیشابور ازدواج کرد. به شهادت متون عرفانی، مادرش پارسا و پرهیزکار بود و در زمره زاهدان و عارفان قرار داشت. احتمالاً ابن خفیف در سال ۲۶۹ هجری قمری در شیراز به دنیا آمد و به توصیه مادرش به صوفیه پیوست. درگذشت او در سال ۳۷۱ هجری قمری اتفاق افتادهاست.[۲] پس از مرگ، او را در وسط خانقاه و رباط خود او پشت بازار وکیل در شیراز دفن کردند. مزار ایشان امروزه محل کتابخانهای عمومی است.
استادان او[ویرایش]
ابن خفیف نزد استادان متعددی در تصوف، حدیث، فقه و کلام تلمذ کرد. او از جمله عارفانی بود که به کسب علوم ظاهر نیز اهمیت زیادی میداد و به همین سبب در میان اهل علوم مختلف صاحب اعتبار بود.
ابوطالب خزرج بغدادی، ابوالحسن اشعری، رویم بن احمد، ابوالحسین بندار شیرازی و ابوالحسن مزیّن از جمله استادان او بودهاند.[۳]
وی با مشایخ زیادی نیز مصاحبت داشت که از جمله میتوان به ابن عطا، شبلی، حسین بن منصور حلّاج، جریری، طاهر مقدسی، ابو عمرو دمشقی، کتّانی، یوسف بن حسین رازی، ابوالحسین مالکی و ابوالحسین درّاج اشاره کرد.[۴]
مشی او[ویرایش]
وی مرجع و مقتدای اهل طریقت و حقیقت، و سر سلسله فرقه خفیفیه، یکی از فرق صوفیه میباشد. از استادان، مصاحبان و اقوالش مشخص میشود که مشرب عرفانی او از مشی عرفانی جنید و پیروانش متأثر بود. از این رو، وی میکوشید معاملات و سخنانش با شریعت کاملاً سازگار باشد و صوفیانی را که در این مسیر حرکت نمیکردند نکوهش میکرد. حلّاج از جمله کسانی بود که برخی از اقوال و اشعارش با انتقاد ابن خفیف روبرو شد.[۵]
وی سفارش میکرد در تصوف از این پنج استاد پیروی شود: حارث محاسبی، جنید بغدادی، رویم، عمرو بن عثمان مکی و ابوالعباس بن عطا.[۶]
نوشتهاند که به آن جهت او را خفیف میگفتهاند که سبکبار و سبکحساب و سبکروح و سبکغذا بودهاست، افطار و خوراک شبانه روز او، هفت دانه مویز بودهاست.
آثار او[ویرایش]
ابن خفیف از جمله عارفانی بود که در تألیف و تصنیف آثار علمی و عرفانی پرکار بود. عطار مینویسد در هر چهل روز تصنیفی میساخت در غوامض و دقایق و در علم ظاهر نیز تصانیف بسیار داشت.[۷] حدود سی اثر از ابن خفیف برشمردهاند که در علوم مختلف و از جمله دربارهٔ مباحث و مبانی عرفانی نوشته شدهاست.
از جمله آثار اوست: شرف الفقر، الفصول فی الاصول، المعتقد الکبیر و الصغیر، المنهج فی الفقه، اللوامع، استدراج و اندراج، السماع.[۸]
آثاری دربارهٔ او[ویرایش]
یکی از شاگردان او به نام ابوالحسن دیلمی کتابی دربارهٔ سیره استاد خود به نام «سیرت ابوعبدالله» نوشت. این کتاب که به زبان عربی بوده در سده هشتم و نهم هجری قمری با ترجمه رکن الدین یحیی بن جنید شیرازی به فارسی درآمد. آن ماری شیمل این ترجمه را به همراه دو رساله کوتاه از ابن خفیف تصحیح و چاپ کردهاست.
علاوه بر اقوال و احوالی که در این کتاب از ابن خفیف معرفی شده، سخنان دیگری از او دربارهٔ ایمان، رجا، یقین، صبر، رضا، فقر، حیرت، مشاهده، ارادت، تصوف و صوفی، خوف و مراقبه و دیگر موضوعات عرفانی نقل شدهاست.[۹]
پیوند به بیرون[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ دکتر مهدی دهباشی و دکتر سید علی اصغر میرباقری فرد (۱۳۹۴). تاریخ تصوف (جلد اول) سیر تطور عرفان اسلامی از آغاز تا قرن ششم هجری. سمت. صص. ۱۱۹. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۰۲-۰۲۴۹-۱.
- ↑ کشف المحجوب. صص. ۳۱۷.
- ↑ رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری. صص. ۲۱۷ و ۲۱۸.
- ↑ کشف المحجوب. صص. ۱۹۹.
- ↑ تلبیس ابلیس. صص. ۱۴۲.
- ↑ تعرف. صص. ۳۲.
- ↑ تذکرة الاولیاء. صص. ۵۷۱.
- ↑ الفهرست. صص. ۳۷۷.
- ↑ تذکرة الاولیاء. صص. ۵۰۲ و ۵۰۳.