موسیقی در جهان اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
نمونه‌های از این تقسیم‌بندی می‌توان به ترانهای، خلبانان، در عشق زنده باید، حسین که بود، قلم بردار، گلستان وطن، هفتهٔ وحدت، طلُبوا العلم، تحصیل علم، پیروزی، اُخو بولبول، جالاندئ، نه قدرقیر میزیدیر، یوموروخلاری، عاشیق، نور النبی اشاره کرد. |
نمونه‌های از این تقسیم‌بندی می‌توان به ترانهای، خلبانان، در عشق زنده باید، حسین که بود، قلم بردار، گلستان وطن، هفتهٔ وحدت، طلُبوا العلم، تحصیل علم، پیروزی، اُخو بولبول، جالاندئ، نه قدرقیر میزیدیر، یوموروخلاری، عاشیق، نور النبی اشاره کرد. |
||
[[سید علی خامنه‌ای]] رهبر جمهوری اسلامی در سال ۱۳۷۴ نظریه‌ای را در زمینه موسیقی منتشر کرد. [[مصطفی میرسلیم]] وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن زمان به [[هاشمی رفسنجانی]] این گونه بیان داشت که این نظریه کارشان را مشکل کرده است. نظر رهبر جمهوری اسلامی ایران بدین شرح است: |
|||
«هر چیزی که پدیده موسیقی را در جامعه رایج، و آن را عادی‌سازی کند ترویج محسوب می‌شود. با توجه به اینکه در زمان ما موسیقی لهوی بر غیر لهوی غلبه دارد، باید جلوی ترویج آن را گرفت; زیرا وقتی این امر در جامعه رواج پیدا کرد، حرام نیز در جامعه گسترش می‌یابد. اگر زمانی رسید که موسیقی حرام مطلقا در جامعه وجود نداشت، یعنی موسیقیدانهای متدینی پرورش یافتند که آثار هنری آنها غیر‌لهوی و حلال، بلکه مقرب الی‌الله شد، آن وقت تشکیل آموزشگاه و نمایشگاه اشکال ندارد. اما امروز این گونه نیست و وضع موسیقی کشور، نامطلوب است; یعنی موسیقی لهو مضل بر موسیقی غیر لهوی غلبه دارد. بنابراین دراین شرایط ترویج موسیقی جایز نیست.»<ref>کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی ۱۳۷۴، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول ۱۳۹۷، خاطرات سه‌شنبه ۱۶ آبان، صص ۴۳۰-۴۳۱</ref><ref>کتاب رساله آموزشی، جلد دوم، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای</ref> |
«هر چیزی که پدیده موسیقی را در جامعه رایج، و آن را عادی‌سازی کند ترویج محسوب می‌شود. با توجه به اینکه در زمان ما موسیقی لهوی بر غیر لهوی غلبه دارد، باید جلوی ترویج آن را گرفت; زیرا وقتی این امر در جامعه رواج پیدا کرد، حرام نیز در جامعه گسترش می‌یابد. اگر زمانی رسید که موسیقی حرام مطلقا در جامعه وجود نداشت، یعنی موسیقیدانهای متدینی پرورش یافتند که آثار هنری آنها غیر‌لهوی و حلال، بلکه مقرب الی‌الله شد، آن وقت تشکیل آموزشگاه و نمایشگاه اشکال ندارد. اما امروز این گونه نیست و وضع موسیقی کشور، نامطلوب است; یعنی موسیقی لهو مضل بر موسیقی غیر لهوی غلبه دارد. بنابراین دراین شرایط ترویج موسیقی جایز نیست.»<ref>کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی ۱۳۷۴، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول ۱۳۹۷، خاطرات سه‌شنبه ۱۶ آبان، صص ۴۳۰-۴۳۱</ref><ref>کتاب رساله آموزشی، جلد دوم، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای</ref> |
||
نسخهٔ ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۴:۲۷
از آن‌جا که دامنه تمدن اسلامی جز عربستان کشورهای بسیاری از جمله مصر، ایران، هند و آفریقا را دربرمی‌گرفت، موسیقی در جهان اسلام نیز با تنوع و گوناگونی روبه‌رو بوده‌است.[۱]
تاریخچه
در میان فقهای اسلام کسانی مانند شهاب‌الدین الهیثمی و ابن ابی‌الدنیا بوده‌اند که موسیقی را یکسره لهو و لعب می‌دانستند و آن را مکروه یا حرام تلقی می‌نمودند. فارابی معتقد بود که موسیقی نمی‌تواند هرگونه حالت روحی یا هر نوع شور و هیجانی را در شخص برانگیزد. ابن زیله نیز معتقد بود که موسیقی می‌تواند شخص را به ارتکاب عمل گناه بکشاند. با این حال، ابوحامد محمد غزالی، موسیقی و سماع را جایز دانسته‌است.[۱]
موسیقی در بغداد
در بغداد، خلفای عباسی چون هارون‌الرشید و مأمون از موسیقی حمایت می‌نمودند، در زمان متوکل و منتصر هم‌چنان موسیقی در دربار خلافت رونق داشت. در این دوره بسیاری از موسیقی‌دانان برجسته چون ابن‌طاهر خزائی، قریص جراحی، جحظه برمکی جذب دستگاه خلافت شدند.[۱]
موسیقی ایرانی
بسیاری از موسیقیدانهای بغداد، ایرانی‌تبار بودند، از جمله سرخسی، زکریای رازی، رودکی و راتبه نیشابوری.[۱]
موسیقی اسپانیای مسلمان
در اسپانیای مسلمان، در دوران فرمان‌روایی امویان اندلس از موسیقی حمایت بسیاری به عمل آمد. مدارس بسیاری برای پرورش دختران آوازه‌خوان بنیاد نهاده شد؛ بسیاری از این دختران وارد دربار حکمرانان اموی اندلس می‌شدند؛ بزرگ‌ترین خنیاگر اندلس عباس بن نسائی بود همچنین زریاب نوازنده بربط و مخترع گیتار ایرانی‌تبار در این سرزمین می‌زیست. نظام موسیقایی در اندلس همان نظام عربی رایج در شرق بود که بر گام‌های فیثاغورس مبتنی بود.[۱]
موسیقی در نزد ترکان مسلمان
ترکان سلجوقی، دوست‌داران موسیقی بودند. خنیاگر سنجر، کمال‌الزمان از نزدیکان دربار او بود. محمود غزنوی، فرخی سیستانی را در دربار خود داشت که چنگ نیکو می‌نواخت و به ستایشگری می‌پرداخت.[۱]
دیدگاه اسلام به موسیقی
در میان فقهای اسلام کسانی مانند شهاب‌الدین الهیثمی و ابن ابی‌الدنیا بوده‌اند که موسیقی را یکسره لهو و لعب می‌دانستند و آن را مکروه یا حرام تلقی می‌نمودند. فارابی معتقد بود که موسیقی نمی‌تواند هرگونه حالت روحی یا هر نوع شور و هیجانی را در شخص برانگیزد. ابن زیله نیز معتقد بود که موسیقی می‌تواند شخص را به ارتکاب عمل گناه بکشاند. با این حال، ابوحامد محمد غزالی، موسیقی و سماع را جایز دانسته‌است.[۱]
قفندر
از پیامبر اسلام نقل شده‌است که «شما را از بازی دف، ساز و نی، نرد و دایره و طبل و تنبور بازمی‌دارم.» در چند روایت از صادق این مضمون رسیده‌است: «در منزلی که چهل روز تار و تنبک (آلات موسیقی) به کار رود، خداوند شیطانی را به نام قفندر بر آن مسلط می‌کند و او به تمام اندام صاحب خانه می‌نشیند و در او می‌دمد، پس از آن، حیا و غیرت از او برداشته می‌شود، به گونه‌ای که برایش مهم نیست هرچه درباره‌اش بگویند و هرچه با ناموسش انجام دهند.[۲]
برخی مسلمانان نواختن و شنیدن موسیقی غنایی، و آموختن و دادوستد ساز به نیّت اجرای «موسیقی غنایی» را حرام می‌دانند، که برای برخی این تحریم شامل بخش بزرگی و برای برخی بخش بسیار کوچکی است. «موسیقی غنایی» به موسیقی‌ای گفته می‌شود که مستمع به حالی درآید که قدرت تعقّل از او سلب شده و احساسات بر او به گونه‌ای مستولی شود که نداند چه می‌اندیشد یا چه می‌کند. تشخیص موسیقی غنایی به عهده فرد مستمع است. بسیاری از فقها بجز موسیقی غنایی را حلال و جایز می‌دانند که بخش بزرگی از موسیقی را شامل می‌شود. امروزه در رادیوهای ایران و از جمله رادیو نوا موسیقی و ترانه جایگاه فاخری دارد.
موسیقی در جمهوری اسلامی ایران
در جمهوری اسلامی از همان ابتدا می‌توان گفت موسیقی اسلامی پدیدار شد و خود انقلاب اسلامی ایران باعث سراییدن ترانهای اسلامی و انقلابی شد. نادر طالب زاده از کارگردانهای مطرح جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه‌ای بیان کرده‌است که: انقلاب با موسیقی شروع شد[۳] از اولین ترانهای انقلابی و اسلامی می‌توان به ترانهٔ خمینی ای امام و برخیزید ای شهیدان اشاره کرد.
موسیقی اسلامی در انقلاب اسلامی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد.
۱-انقلابی - ۲-عاشورایی - ۳-تشویق برای کسب علم در جهت رونق گرفتن نهضت سواد آموزی-۴- شهدای انقلاب اسلامی- ۵ - وحدت- ۶-حماسی
نمونه‌های از این تقسیم‌بندی می‌توان به ترانهای، خلبانان، در عشق زنده باید، حسین که بود، قلم بردار، گلستان وطن، هفتهٔ وحدت، طلُبوا العلم، تحصیل علم، پیروزی، اُخو بولبول، جالاندئ، نه قدرقیر میزیدیر، یوموروخلاری، عاشیق، نور النبی اشاره کرد.
سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در سال ۱۳۷۴ نظریه‌ای را در زمینه موسیقی منتشر کرد. مصطفی میرسلیم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن زمان به هاشمی رفسنجانی این گونه بیان داشت که این نظریه کارشان را مشکل کرده است. نظر رهبر جمهوری اسلامی ایران بدین شرح است: «هر چیزی که پدیده موسیقی را در جامعه رایج، و آن را عادی‌سازی کند ترویج محسوب می‌شود. با توجه به اینکه در زمان ما موسیقی لهوی بر غیر لهوی غلبه دارد، باید جلوی ترویج آن را گرفت; زیرا وقتی این امر در جامعه رواج پیدا کرد، حرام نیز در جامعه گسترش می‌یابد. اگر زمانی رسید که موسیقی حرام مطلقا در جامعه وجود نداشت، یعنی موسیقیدانهای متدینی پرورش یافتند که آثار هنری آنها غیر‌لهوی و حلال، بلکه مقرب الی‌الله شد، آن وقت تشکیل آموزشگاه و نمایشگاه اشکال ندارد. اما امروز این گونه نیست و وضع موسیقی کشور، نامطلوب است; یعنی موسیقی لهو مضل بر موسیقی غیر لهوی غلبه دارد. بنابراین دراین شرایط ترویج موسیقی جایز نیست.»[۴][۵]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ شریف، میرمحمد (۱۳۸۲). هنرهای اسلامی. مرکز نشر دانشگاهی تهران.
- ↑ . وبگاه حوزه https://hawzah.net/fa/Magazine/View/2689/3868/29082/%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%8C-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-/?SearchText=%D9%82%D9%81%D9%86%D8%AF%D8%B1. دریافت‌شده در ۱۹ فروردین ۱۳۹۲.
در الکافی، ج ۶، ص ۴۳۲; الوافی، ج ۱۷، صص ۲۱۰–۲۱۱; وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۳۱۳: «انهاکم عن الزفن والمزمار وعن الکربات والکبرات»
پارامتر|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910412001415
- ↑ کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی ۱۳۷۴، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول ۱۳۹۷، خاطرات سه‌شنبه ۱۶ آبان، صص ۴۳۰-۴۳۱
- ↑ کتاب رساله آموزشی، جلد دوم، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای
